Συνέδριο με τίτλο «Όλα τα παιδιά έχουν όνομα» για τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα αλλά και το θεσμό της Επιτροπείας στη χώρα μας διοργάνωσε η ΜΚΟ Μετάδραση στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, μέλη της οποίας μοιράστηκαν  τις εμπειρίες τους και συζήτησαν για τις προκλήσεις και προβληματισμούς σε αυτό το ευαίσθητο θέμα.

Το Δίκτυο Επιτροπείας Ασυνόδευτων Ανηλίκων της ΜΕΤΑδρασης λειτουργεί από το 2014, έχοντας στηρίξει, μέχρι σήμερα, περισσότερα από 4.133 παιδιά. Στις αρχές του 2015 ξεκίνησαν πιλοτικά οι 12 εξουσιοδοτημένοι Επίτροποι της Μετάδρασης, οι οποίοι έχουν φτάσει πλέον τους 65 και δραστηριοποιούνται σε 12 σημεία της Ελλάδας: στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Καβάλα, την Ορεστιάδα, τη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο, την Κω, τη Λέρο, τη Θήβα, τη Χαλκίδα και τα Ιωάννινα, παρέχοντας εξατομικευμένη φροντίδα σε παιδιά που βρίσκονται σε κράτηση ή διαμένουν σε ανοιχτές ή κλειστές δομές φιλοξενίας.

Όπως επισήμανε η πρόεδρος της Μετάδρασης, Λώρα Παππά, το 35% των ασυνόδευτων ανηλίκων στην Ελλάδα είναι παιδιά προς οικογενειακή επανένωση με συγγενή τους σε άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ, ενώ το 15% διαβιοί σε συνθήκες αστεγίας σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Μεταξύ των θεμάτων που θα τεθούν προς συζήτηση είναι τα προβλήματα χρατοδότησης των δομών φιλοξενίας και το πώς αυτά επηρεάζουν τον ρόλο του Επιτρόπου, θέματα που αφορούν την πρώτη καταγραφή των ασυνόδευτων στα σύνορα, η σημασία της συνεργασίας της πολιτείας με την Κοινωνία των Πολιτών και της δημιουργίας ενός μοντέλου επιμερισμού των ευθυνών από όλα τα κράτη της ΕΕ για την προστασία των ανηλίκων. Μάλιστα, ως επιτυχημένο παράδειγμα αναφέρθηκε η εγκατάσταση πέντε ασυνόδευτων παιδιών από το Αφγανιστάν στην Πορτογαλία τον Μάρτιο του 2017, χάρη στη συνεργασία της Μετάδρασης με πορτογαλικές οργανώσεις. Τα παιδιά αυτά, όπως ειπώθηκε, έχουν ήδη ενταχθεί πλήρως στην τοπική κοινωνία και συνεχίζουν να έχουν επαφή με τους Επιτρόπους τους.

Μέσω της εμπειρίας της ΜΕΤΑδρασης στη στήριξη των ασυνόδευτων ανηλίκων από το 2011, έχει παρατηρηθεί ότι αν τα παιδιά βρίσκονταν υπό την επίβλεψη Επιτρόπου, θα αυξάνονταν οι πιθανότητες να παραμείνουν στην Ελλάδα και δεν θα ενέδιδαν σε υψηλού κινδύνου επιλογές. Ελλείψει, όμως, ενός αποτελεσματικού συστήματος Επιτροπείας, ένας μεγάλος αριθμός παιδιών παραμένουν εκτός του πλέγματος εθνικής προστασίας.

Τα μέλη του Δικτύου είναι ανθρωπιστικοί επιστήμονες (ψυχολόγοι, νομικοί, διεθνολόγοι, κοινωνιολόγοι, καθηγητές κ.α.), με μεγάλη εμπειρία στον τομέα προστασίας των ανηλίκων και άλλων ευάλωτων ομάδων. Αναλαμβάνουν εξουσιοδοτήσεις από τον αρμόδιο Εισαγγελέα Ανηλίκων και Πρωτοδικών ανάλογα με το σημείο, ώστε να ενεργήσουν προς όφελος των ανηλίκων σχετικά με:
• τις διαδικασίες ασύλου
• τις διαδικασίες για την επανένωση με μέλη της οικογένειάς τους που βρίσκονται σε άλλες χώρες της Ευρώπης
• την επικοινωνία με συγγενείς των ανηλίκων στο εξωτερικό, με σκοπό την ανεύρεση εναλλακτικών για τους ανηλίκους
• την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη
• τη μόρφωση και την πρόσβασή τους στην εκπαίδευση
• την ψυχοκοινωνική τους στήριξη

Καθ’ όλη τη διάρκεια της δράσης, τα μέλη του Δικτύου υποστηρίζονται από συντονιστικό προσωπικό, εξειδικευμένο δικηγόρο και ψυχολόγο, καθώς και πιστοποιημένους διερμηνείς της ΜΕΤΑδρασης.

Το συνέδριο συνέπεσε χρονικά με την πρόσφατη ψήφιση του νομοσχεδίου για την Επιτροπεία, που κατατέθηκε στη Βουλή από το υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, με στόχο την προστασία των ασυνόδευτων ανηλίκων που φτάνουν στη χώρα μας μέσα από πολέμους και καταστροφές. Στις βασικές του διατάξεις αναφέρθηκε στον χαιρετισμό της η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας, Θεανώ Φωτίου.

Σύμφωνα με τον νέο νόμο, αρχικά ο κατά τόπους αρμόδιος εισαγγελέας ανηλίκων ή ο εισαγγελέας Πρωτοδικών ενεργούν ως προσωρινοί επίτροποι και μεριμνούν για την άμεση ανάθεση της νομικής εκπροσώπησης του ασυνόδευτου ανηλίκου σε επίτροπο, που αναζητείται κυρίως από το περιβάλλον του ανηλίκου. Σε περίπτωση που αυτό δεν καταστεί δυνατό, τότε ένας επαγγελματίας επί πληρωμή επίτροπος -που τον υποδεικνύει το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης αναλαμβάνει το παιδί. Μεταξύ των βασικών αρμοδιοτήτων των επαγγελματιών επιτρόπων είναι να μεριμνούν για την κάλυψη των καθημερινών βασικών αναγκών επιβίωσης των ανηλίκων, να τους εκπροσωπούν και να τους συνδράμουν σε όλες τις δικαστικές και διοικητικές διαδικασίες, όπως η χορήγηση ασύλου, η οικογενειακή επανένωση και η χορήγηση άδειας παραμονής. Επίσης, οφείλουν να φροντίζουν για την ψυχολογική υποστήριξη και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη του ανηλίκου, να μεριμνούν για την εκπαίδευση και τη μόρφωσή του μέσω της εγγραφής του στην τυπική ή μη τυπική εκπαίδευση καθώς και να προβαίνουν στις απαραίτητες ενέργειες για την ανάθεση της φροντίδας του ανηλίκου σε ανάδοχη οικογένεια.

Σημαντικό είναι το γεγονός ότι θεσμοθετείται για πρώτη φορά στη χώρα μας η δυνατότητα διαβίωσης ανηλίκων, εφόσον αυτοί έχουν κριθεί ικανοί, σε μονάδες ημιαυτόνομης διαβίωσης σε κατάλληλα κέντρα φιλοξενίας, προστατευόμενα διαμερίσματα και ξενοδοχεία αλλά και σε ανάδοχες οικογένειες. Προκειμένου να διασφαλιστεί η ορθή λειτουργία του θεσμού της Επιτροπείας, ο νόμος προβλέπει μια σειρά οργάνων εποπτείας και καταγραφής, με κυριότερο την τήρηση Μητρώου Ασυνόδευτων Ανηλίκων που αναλαμβάνει το ΕΚΚΑ και στο οποίο θα καταχωρίζονται τα στοιχεία όλων των ασυνόδευτων ανηλίκων προκειμένου η πολιτεία να έχει σαφή εικόνα και γνώση του αριθμού, της χώρας προέλευσης και των στοιχείων ταυτότητας των ασυνόδευτων ανηλίκων που βρίσκονται στη χώρα ανά πάσα στιγμή.

Γιώργος Κυριακίδης