Η Ε.Ε αναμένεται να επιβεβαιώσει την αδιαμφισβήτητη στήριξη της ευρωπαικής προοπτικής των Δυτικών Βαλκανίων ζητώντας ενότητα και αλληλεγγύη εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊου, σύμφωνα με το προσχέδιο του κειμένου των Συμπερασμάτων της σημερινής Συνόδου Ε.Ε – Δυτικών Βαλκανίων.

Η Σύνοδος επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στο Ζάγκρεμπ αλλά λόγω της πανδημίας θα γίνει μέσω τηλεδιάσκεψης και με κύριο στόχο να δοθεί έμφαση σε όλα τα είδη βοήθειας και συνεργασίας που προσέφερε η Ε.Ε στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων περιλαμβανομένου και ενός σχεδίου οικονομικής βοήθειας ύψους 3,3 δισεκατομμυρίων ευρώ, εκ των οποίων 750 εκ θα δοθούν ως «μακρο-οικονομική βοήθεια» μέσω δανεισμού.

«Το γεγονός ότι αυτή η στήριξη και η συνεργασία πάει πέραν από οποιονδήποτε άλλο εταίρο απαιτεί δημόσια αναγνώριση» αναφέρει το προσχέδιο ενώ δίνεται έμφαση και στη στήριξη που παρείχαν τα Δυτικά Βαλκάνια σε γειτονικά κράτη – μέλη της Ε.Ε την περίοδο της πανδημίας.

Το κείμενο των συμπερασμάτων δίνει έμφαση στις ευρωπαϊκές αρχές και αξίες, καλωσορίζοντας τη δέσμευση των εταίρων της Ε.Ε, χωρών των Δυτικών Βαλκανίων να τις σεβαστούν και υπενθυμίζοντας ότι η αυξημένη παροχή βοήθειας εκ μέρους της Ένωσης συνδέεται με απτές μεταρρυθμίσεις σε τομείς όμως το κράτος δικαίου και κοινωνικο-οικονομικές μεταρρυθμίσεις.

«Οι ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων θα πρέπει να επιβεβαιώνουν ότι παραμένουν σε ισχύ οι θεμελιώδεις αρχές και το κράτος δικαίου την ώρα που λαμβάνονται ειδικά και έκτακτα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας του κορωνοϊού» αναφέρεται ανάμεσα σε άλλα.

Η Ε.Ε και τα Δυτικά Βαλκάνια αναμένεται να εντατικοποιήσουν τη συνεργασία τους σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης αλλά και τις «υβριδικές» ενέργειες τρίτων χωρών που επιδιώκουν να υπονομεύσουν την ευρωπαϊκή προοπτική της περιοχής.

Επίσης η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει έμφαση στην επόμενη φάση μετά το τέλος των έκτακτων μέτρων για τον Covid 19 στη στενή συνεργασία της με την περιοχή προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης.

Εξάλλου, όπως αναφέρει το κείμενο η Ε.Ε επίσης στηρίζει πλήρωσης τη δέσμευση των Δυτικών Βαλκανίων για συνεργασία και καλές σχέσεις γειτονίας με ιδιαίτερη έμφαση στις διμερείς σχέσεις μεταξύ Βόρειας Μακεδονίας και Ελλάδας καθώς και με τη Βουλγαρία. Ο διορισμός ειδικού εκπροσώπου της Ε.Ε για τον διάλογο Βελιγραδίου – Πρίστινας είναι μια από τις κινήσεις που δείχνουν το ενεργό ενδιαφέρον της Ένωσης για την περιοχή.

Χωρίς αναφορά σε «διεύρυνση»

Στο κείμενο των συμπερασμάτων ωστόσο λείπουν δύο φράσεις «κλειδιά» για το ευρωπαϊκό μέλλον των Δυτικών Βαλκανίων.  Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές και από όσα έχουν διαρρεύσει στον ευρωπαϊκό Τύπο στο κείμενο λείπει το ζητούμενο για τις χώρες της ευρύτερης περιοχής. Η αναφορά σε διεύρυνση (enlargement) της Ε.Ε αλλά κυρίως η ενσωμάτωσή τους (integration) στην ευρωπαϊκή οικογένεια.  Σύμφωνα με πληροφορίες αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο σε «πιέσεις» που άσκησε η Γαλλία και η Ολλανδία, γνωστές για τις επιφυλάξεις τους για το ζήτημα. Άλλωστε ήταν οι δύο χώρες που «μπλόκαραν» το άνοιγμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία τον περασμένο Οκτώβριο.

Ενώ τον περασμένο Μάρτιο εν μέσω πανδημίας η Ε.Ε κατέληξε σε πολιτική συμφωνία για το άνοιγμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία προκαλεί ερωτηματικά η απροθυμία της Ένωσης να αναφερθεί τόσο στην διεύρυνση όσο και στην ενσωμάτωση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων ως το «επίδικο» μιας τέτοιας διαδικασίας. Ενδεχομένως η πανδημία και οι άγνωστες ακόμα οικονομικές επιπτώσεις της να μην επιτρέπουν σε χώρες όπως η Γαλλία που ούτως ή άλλως διάκεινται επιφυλακτικά στην προοπτική της διεύρυνσης της Ε.Ε να μην επιτρέπει την αναφορά σε αυτή τη φάση μιας τέτοιας προοπτικής.

Παρέμβαση στη «διένεξη» Β. Μακεδονίας – Βουλγαρίας

Στο κείμενο των συμπερασμάτων που αναμένεται να υιοθετηθεί σήμερα ζητείται επίσης από τη Βόρεια Μακεδονία να βρει λύση στις διμερείς διαφορές της και κυρίως σε ό,τι  αφορά την εφαρμογή της Συμφωνίας Καλής Γειτονίας με τη Βουλγαρία, σύμφωνα με πληροφορίες του ιστότοπου, Euractiv.

Λίγες μέρες πριν από τη Σύνοδο, η Σόφια είχε στείλει μηνύματα ότι δεν θα αποδεχθεί την έλλειψη προόδου της διμερούς επιτροπής για ιστορικά θέματα με τα Σκόπια, που δημιουργήθηκε στη βάση της Συνθήκης Φιλίας που υπέγραψαν οι δύο χώρες, τον Φεβρουάριο του 2018. «Αν η μεικτή επιτροπή δεν συγκληθεί έως τον Ιούνιο και οι αρχές των Σκοπίων συνεχίζουν να παραποιούν την ιστορία, η Βουλγαρία δεν θα συμφωνήσει στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία» δήλωσε πρόσφατα ο ευρωβουλευτής του κυβερνώντος κόμματος GERB, Αντρέι Κόβατσεφ την περασμένη Δευτέρα μιλώτας στο Euractiv.

Στην παράγραφο 9 του κειμένου αναφέρεται πως «η Ε.Ε στηρίζει ένθερμα τη δέσμευση των εταίρων μας στα Δυτικά Βαλκάνια για εσωτερική περιφερειακή συνεργασία και ενίσχυση των καλών σχέσεων γειτονίας περιλαμβανομένων και των κρατών μελών της Ε.Ε. Εφαρμογή των διμερών συμφωνιών στη βάση καλής πίστης και με απτά αποτελέσματα περιλαμβανομένης της Συνθήκης των Πρεσπών και της Συνθήκης Καλών Σχέσεων Γειτονίας με τη Βουλγαρία παραμένει σημαντική σε αυτή την περίπτωση».

Τι έχει συμβεί

Πριν από λίγες μέρες ο πρώην υπουργός της Βόρειας Μακεδονίας και νυν σύμβουλος του Προέδρου Stevo Pendarovski, Denko Malevski σε άρθρο του έγραψε ότι ο Βούλγαροι και οι Σλαβομακεδόνες είναι ένας λαός, πως ο Gotse Delchev είναι Βούλγαρος και η Εξέγερση του Ιλίντεν είναι εξέγερση του βουλγαρικού πληθυσμού κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.  Το θέμα προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στη Βόρεια Μακεδονία και έγινε αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης από το αντιπολιτευόμενο VMRO, που «επιτέθηκε» στο κυβερνών SDSM τόσο για τη Συμφωνία με τη Βουλγαρία, όσο και για τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Από την πλευρά της η Βουλγαρία όντως έχει ζητήσει την επανενεργοποίηση της Επιτροπής για ιστορικά ζητήματα με τη Βόρεια Μακεδονία απειλώντας πως σε διαφορετική περίπτωση δεν θα δώσει «πράσινο φως» για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.  Στο πλαίσιο αυτό έχει ενδιαφέρον πρόσφατη συνέντευξη της υπουργού Εξωτερικών της Βουλγαρίας, Ekaterina Zaharieva σε βουλγαρικό τ/σ, όπου τόνισε ότι αποτελεί αμοιβαίο συμφέρον η Βόρεια Μακεδονία να αναγνωρίσει την ιστορία, ενώ ταυτόχρονα η Βουλγαρία να αναγνωρίσει την πραγματικότητα αυτή τη στιγμή. Η ίδια υπογράμμισε ότι η Βουλγαρία ασκεί σοφή εξωτερική πολιτική και δεν θα επιτρέψει να χρησιμοποιηθεί η χώρα της στην προεκλογική εκστρατεία της γείτονος, δεν πρόκειται, ωστόσο, να αλλάξει τους τεθέντες όρους. Η ίδια πρόσθεσε επίσης ότι η Βουλγαρία έχει συμφέρον από το να γίνει μέλος της ΕΕ η Βόρεια Μακεδονία και να βάλει τέρμα στην αντιβουλγαρική ρητορική. Κατά τις δηλώσεις της, η γλώσσα της Βόρειας Μακεδονίας δημιουργήθηκε στη βάση διαλέκτου της Δυτικής Βουλγαρίας και περιέχει κάποια σερβικά στοιχεία.

Σχετικό ρεπορτάζ του φιλοκυβερνητικού τ/σ “TELMA” της Βόρειας Μακεδονίας ανέφερε ότι η  Zaharieva ισχυρίσθηκε ότι «η μακεδονική (sic) γλώσσα» διαμορφώθηκε το 1945 στη βάση της δυτικο-βουλγαρικής διαλέκτου, ενώ με την πάροδο του χρόνου η γραμματική της άλλαξε ελαφρώς, με ορισμένες προσθήκες από άλλες γειτονικές χώρες».

Κόσοβο και η συμμετοχή της Ισπανίας

Θέμα στα ισπανικά μέσα ενημέρωσης προκάλεσε η συμμετοχή του πρωθυπουργού της Ισπανίας, Πέδρο Σάντσεθ στη σημερινή τηλεδιάσκεψη λόγω της παρουσίας σε αυτή και του Κοσοβάρου προέδρου, Χασίμ Θάτσι καθώς η χώρα είναι μια από τις πέντε συνολικά που δεν αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία του Κοσόβου.

Ο πρώην πρωθυπουργός της Ισπανίας, Μαριάννο Ραχόι στην αντίστοιχη Σύνοδο στη Σόφια, το 2018 μετείχε μόνο στο δείπνο και όχι στις εργασίες της Συνόδου για να μην θεωρηθεί ως κίνηση αναγνώρισης του Κοσόβου (ιδιαίτερα εκείνη την περίοδο με την τεταμένη πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στη χώρα λόγω της Καταλονίας και του δημοψηφίσματος)

Σύμφωνα με δημοσίευμα στο Europapress «η Ισπανία δεν έχει σχέσεις διπλωματικές με το Κόσοβο και αρκετές διπλωματικές πηγές αλλά και κυβερνητικές ξεκαθαρίζουν ότι η θέση της χώρας δεν έχει αλλάξει έναντι αυτών των εδαφών (!) σε καμία περίπτωση».

Πάντως, το Κόσοβο απασχολεί την Ε.Ε ιδιαίτερα τον τελευταίο καιρό λόγω της τεταμένης πολιτικής κατάστασης στη χώρα και της φερόμενης ως υποστηριχθείσας από τις ΗΠΑ κατάρρευσης/ ανατροπής της κυβέρνησης του Albin Kurti. Εν μέσω πανδημίας πάντως η Ε.Ε όρισε ειδικό εκπρόσωπο για τον «διάλογο» Βελιγραδίου – Πρίστινας τον Σλοβάκο, Miroslav Lajčák.

Διεύρυνση της Ε.Ε και Ελλάδα

Η χώρα μας παραμένει ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικές της Διεύρυνσης της Ε.Ε με την ενσωμάτωση μάλιστα όλων των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων.

Στο πλαίσιο αυτό στήριξε και στηρίζει ένθερμα την ευρωπαϊκή προοπτική των γειτονικών της χωρών με διάφορες κατά καιρούς πρωτοβουλίες μετά και την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών.  Τον περασμένο Φεβρουάριο μάλιστα η Ελλάδα διοργάνωσε Διάσκεψη στη Θεσσαλονίκη, αποκαλώντας την  «κορωνίδα» των πρωτοβουλιών από πλευράς ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών για την προώθηση του ευρωπαϊκού δρόμου όλων των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων υπενθυμίζοντας την περίφημη «Ατζέντα 2003».

Στο πλαίσιο αυτό προκαλεί πάντως ερωτηματικά η έλλειψη πρωτοβουλιών για τη στήριξη, με όποια μέσα φυσικά, διαθέτει έστω και σε συμβολικό επίπεδο των γειτονικών της χωρών στα Βαλκάνια. Εγκλωβισμένη στα τρέχοντα και ιδιαίτερα δύσκολα ζητήματα με την Τουρκία, η Ελλάδα μάλλον απώλεσε για ακόμα μια φορά την ευκαιρία να εμπλακεί πιο ενεργά στη «γειτονιά» της.

Αλεξάνδρα Βουδούρη